UMOWA O PRACĘ - PORADA

W mediach dużo słyszymy o nagminnie zawieranych umowa śmieciowych, bezrefleksyjnie szufladkując je jako coś zwyrodniałego w systemie pracy. Tymczasem tak zwane  umowy śmieciowe to nic innego jak umowy cywilnoprawne, zatem przykładem będą tu umowy o roboty budowlane, czy zlecenie.

 Z tą pierwszą kojarzą się nam raczej budowy, remonty, renowacje, modernizacje budynków, choć jej zakres używania jest znacznie szerszy. Samo Zlecenie jest bardzo rozpowszechnione  w języku i świadomości powszechnej- spotykamy się ze sformułowaniami w rodzaju- nagrałem zlecenie, mam zlecenie, nie wyrabiam od zleceń.

Nie należy tych form zatrudnienia klasyfikować jako niepełnoprawne formy pracy, a zajęcie w ramach tych umów jako niepełnowartościową prace. Te formy przecież są bardzo popularne szczególnie wśród praktyków wolnych zawodów, są przejawem kapitalistycznych cech rynku i czasami, z uwagi np. w przypadku umowy zlecenie, na nieobjęcie jej reżimem składkowym (tzn. nie odprowadzeniem przez pracodawcę pieniędzy na nasze przyszłe- i tak zresztą wątpliwe emerytury, czy bardziej realne ubezpieczenie zdrowotne) można otrzymać większa pensję na rękę. Tymczasem umowa o pracę w społeczeństwie postrzegana jest jako jedna jedyna forma gwarantująca bezpieczeństwo i stabilizację zawodową.    

Ja w swej poradzie chciałbym wskazać na różnorodność prawną (co ma wpływ na życie zawodowe) pojęcia umowy o pracę. Odnośnie umowy o pracę chciałbym pokazać jak można sie bronić gdy pracodawca bezprawnie przysłowiowo wyrzuci nas na bruk z dnia na dzień.

Jednocześnie te przykłady wadliwego rozwiązania umowy o pracę wskażą per Se na możliwe do powstania sytuacje zmniejszenia pewności i atrakcyjności umowy o pracę.   Na koniec pokażę jeszcze kwestie praktyczne, czyli do którego sądu i jak pójść.

RODZAJE UMÓW

W polskim prawie możemy wyróżnić kilka rodzajów umów o pracę. Decydujące znacznie ma tu czas pracy.,Zatem mamy umowę na czas nieokreślony, na czas określony, na zastępstwo pracownika, na okres próbny, na czas wykonywanej pracy.  Każda z powyższych umów ma swoje konsekwencje o czym poniżej.

Najprostszą do scharakteryzowania będzie umowa o pracę na czas określony.

UMOWA NA CZAS OKREŚLONY
 

Umowa o pracę na czas określony to umowa, w której jest określony czas pracy. Określenie czasu pracy może nastąpić np. przez wskazanie, że pracownik ma wykonywać daną prace przez okres 4 miesięcy. Można to zrobić poprzez wskazanie granic czasowych np. od 1 kwietnia 2014r. do 1 listopada 2014r

Generalnie zatem okres musi być wskazany w sposób ścisły- może to być jednak także zrobione poprzez wskazanie końca umowy, np. zdarzenia w przyszłości-  to zdarzenie musi być jednak pewne np. do dnia początku roku akademickiego. Co bardzo ważne, zgodnie z Kodeksem Pracy, trzecia w kolejności zawarta umowa o pracę na czas określony staje się umową o pracę na czas nieokreślony. Pracownik na umowie o pracę na czas nieokreślony ma silniejszą pozycję od pracownika na umowie o prace na czas określony. Ta "automatyczna transformacja umowy" nie zajdzie jednak w każdym przypadku:

• okres przerwy między nawiązaniem poprzedniej (drugiej) umowy a nową umową trzecią) przekroczy 1 miesiąc.

do rachunku umów nie zalicza się:

• umowy o przygotowanie zawodowe;
• spółdzielczej umowy o pracę (czym jest i czym jest spółdzielnia poniżej);
• powołanie do pracy;
• mianowanie do pracy.
• Wygaśnięcie poprzedniej umowy o pracę.  

Polskie prawo przewiduje jednak pewne sytuacje, które powodują, że pomimo uzyskania trzeciego przedłużenia pracy nie uzyskamy dobrodziejstw umowy o pracę na czas nieokreślony.

• zawarto umowę o zastępstwo pracownika albo umowę o wykonanie pracy o charakterze sezonowym np. na zbieranie owoców.
• zawarto umowę o pracę na wykonie robót publicznych z osobą bezrobotną.

Prawo wyraźnie wskazuje kiedy należy zawrzeć umowę o pracę na czas nieokreślony. Tak jest w przypadku pracy nauczyciela. Sytuacje zatrudnienia w formie umowy o pracę na czas określony wskazuje ustawa Karta Nauczyciela.

Długotrwałe, powtarzające się zapotrzebowanie na personel, którą to potrzebą można by zaspokoić poprzez umowę o prace na czas nieokreślony jest powodem obiektywnym, który uzasadnia zastosowanie jednak umowy o pracę na czas określony.

Co ważne, zawarcie długoterminowej umowy o pracę na czas określony, np. na 6 lat, z możliwością jej wypowiedzenia za terminem 2 tygodniowym, może być potraktowane jako obejście prawa i w efekcie jest nieważna. W takiej sytuacji pracownik ma prawa jakby był na umowie o pracę na czas nieokreślony.

OKRES  WYPOWIEDZENIA

Wypowiedzenie to taka sytuacja, gdy  wiemy, że kończy nam się praca, ale wciąż jeszcze jesteśmy zatrudnieni i mamy prawo do wynagrodzenia.

Jeśli praca trwała przez okres dłuższy niż 6 miesięcy, okres wypowiedzenia wynosi 2 tygodnie.

UMOWA NA CZAS NIEOKREŚLONY

Umowa na czas nieokreślony jest umową, która w swoich postanowieniach nie ma określonego okresu jej wykonywania. Ponadto nie wskazuje się w niej okresu próbnego, potrzeby zastępstwa pracownika albo wykonywania pracy jako elementu który decyduje o wygaśnięciu umowy.

Polskie prawo pozwala na interpretację nawet umowy określonej w nagłówku jako na czas określony na umowę na czas nieokreślony; należy to jednak udowodnić z treści umowy. Jest to przychylne dla nas pracowników, choć trudne.  

 Jeśli umowę zawarto na czas określony wbrew zakazom ustawowym to i tak umowa jest traktowana jako na czas nieokreślony bez potrzeby działań  z naszej strony. Dla przykładu taką umową będzie umowa zawarta na długi okres np. 3 lata po to tylko, aby skorzystać z krótkiego terminu wypowiedzenia.

Co ważne, umowa o pracę na czas określony może zostać zawarta w sposób dorozumiany. Sposób dorozumiany to taki, gdy pracodawca i pracownik nie napiszą w umowie wprost, że chodzi i m o umowę na czas określony.  Nastąpi to, jeśli:

• w umowie był wskazany okres wykonywania pracy, np. 5 miesięcy; " pracownik wykonuje prace przez 5 miesięcy",
• pracownik przystąpił do wykonywania pracy;
• Jan Kowalski rozpoczął wykonywanie pracy przed podpisaniem umowy,
• pracownik wykonywał prace przez okres wskazany w umowie; Jan Kowalski pracował  przez 5 miesięcy, po czym otrzymał wypłatę i pożegnał się z pracodawcą,
• po wykonaniu pracy pracownik pobrał wynagrodzenie przewidziane w umowie; sytuacja podobna do tej wyżej. 

OKRESY WYPOWIEDZENIA

• Jeśli praca wykonywana była przez okres krótszy niż 6 miesięcy, to okres wypowiedzenia wynosi 2 tygodnie.
• Jeśli praca była wykonywana przez okres równy albo dłuższy niż 6 miesięcy, to okres wypowiedzenia wynosi 1 miesiąc.
• Jeśli praca była wykonywana przez okres równy albo dłuższy niż 3 lata, to okres wypowiedzenia wynosi 3 miesiące.

UMOWA O ZASTĘPSTWO  

Zawiera się ją w sytuacji, gdy pracownik nie pracuje  z powodu przebywania na urlopie zdrowotnym, wypoczynkowym , macierzyńskim albo gdy przeszkodą uniemożliwiająca pracę jest choroba.

Umowę o prace na zastępstwo nie można zawrzeć z pracownikiem zwolnionym albo z pracownikiem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę na czas określony.

Umowa o pracę na czas zastępstwa trwa do chwili powrotu pracownika zastępowanego  albo do chwili wygaśnięcia z tym pracownikiem umowy o pracę (np. poprzez rozwiązanie umowy albo w przypadku śmierci).

Co ważne, w chwili ustania umowy o pracę z pracownikiem zastępowanym umowa o pracę na zastępstwo pracownika przekształca się w umowę o pracę na czas nieokreślony albo w inny rodzaj umowy łączący poprzednio pracownika zastępowanego z pracodawcą. 

PARĘ PRZYKŁADÓW 

 

Sytuacja pierwsza. Jan Kowalski zachorował. Choroba wydaje się nie ustępować szybko i Jan będzie mógł wrócić do pracy za rok. Pracodawca Jana zatrudnia Adama Nowaka na umowę o zastępstwo Jana Kowalskiego na rok czasu.

Sytuacja druga. Jan Kowalski jest w takiej samej sytuacji jak w pierwszej. Z pracodawcą ma umowę o pracę na czas nieokreślony. Adam Nowak podejmuje prace na umowę o zastępstwo, ale Jan Kowalski wraca. Oboje będą  pracować po powrocie Kowalskiego na umowę o pracę na czas nieokreślony.

OKRES WYPOWIEDZENIA

Okres wypowiedzenia w przypadku umowy o pracę na zastępstwo pracownika wynosi trzy dni robocze.